Op woensdag 9 augustus ging de wekelijkse colomn in NRC van mevrouw Fresco, hoofd van WUR, over de Xylella bacterie. Volgens mevrouw Fresco tast deze bacterie olijfbomen aan. Met name in Puglia, Zuid-Italië zou dat het geval zijn. Mevrouw Fresco vindt dat er ‘drastisch ingegrepen’ moet worden om verspreiding van de bacterie tegen te gaan. Zij is blij dat ze hierin gesteund wordt door de Europese Commissie, die zware eisen stelt in de vorm van een pakket maatregelen, zoals grootschalige kap van olijfboomgaarden.
Denkfouten
Mevrouw Fresco maakt een paar ernstige denkfouten. Allereerst gaat zij er van uit dat de verspreiding van een dergelijke ziekte gestopt kan worden door bomen te rooien. Feit is dat deze bacterie altijd en overal in principe aanwezig is en door verschillende typen insecten wordt verspreid. Mevrouw Fresco vliegt helemaal buiten de bocht als zij beweert dat toerisme kan bijdragen aan de verspreiding van de bacterie.
De tweede denkfout van mevrouw Fresco is dat zij de bacterie als ‘de oorzaak’ aanduidt. Dat is een uitermate oppervlakkige constatering. Een ziekte is namelijk altijd een gevolg van iets. En bij dergelijke vaatziektes spelen meestal meerdere micro-organismen een rol. Eerst groeien gewone bacteriën, pas daarna de Xyella-bacterie. De aanwezigheid van de Xylella-bacterie is het eindstadium van een reeks voorafgaande processen. Dat deze niet de oorzaak is blijkt uit het feit dat niet voldaan wordt aan de postulaten van Koch. Vaatziektes bij bomen zijn notoir moeilijk exact te diagnostiseren. Bij de greening disease bij citrus heeft het 10 jaar gekost om tot de wetenschappelijke consensus te komen dat het om een bacterieziekte gaat.
Vaatverstopping
De Xylella-bacterie wordt pas onder bepaalde omstandigheden een ziekteverwekker. Het is namelijk een bacterie die zowel met als zonder zuurstof kan groeien. Dergelijke zogenaamde facultatief anaerobe bacteriën zijn alleen ziekteverwekker als er geen of weinig zuurstof is. Aanwezigheid van de Xylella-bacterie gaat samen met verstopping van het vaatsysteem van de bomen, waardoor het vochttransport belemmerd wordt. Het staat allerminst vast dat of het juist deze bacterie is die hiervoor verantwoordelijk is. Oorzaak en gevolg zijn moeilijk te onderscheiden.
M.i. gaat het bij de olijfbomen om een probleem met de bodem, een voedingsprobleem, of misschien wel een milieuprobleem, net zoals dat het geval is bij de citrusteelt in Florida, waar in 10 jaar tijd meer dan 50% van de bomen door de greening disease is verdwenen.
Verzet
In haar column meldt mevrouw Fresco dat er verzet is tegen het rooien van de olijfbomen. In Zuid-Italië wil men een andere oplossing. Volgens mevrouw Fresco levert het achterwege blijven van haar maatregelen alleen maar verliezers op. Wat zij zegt komt erop neer dat er maar één waarheid en één oplossing is, namelijk die van een handjevol wetenschappers, die het eigenlijk ook niet weten en niet in de gaten hebben wat de achterliggende oorzaak is, die bijvoorbeeld ook bomen in Nederland (es, kastanje) en de citrusbomen treft. Vanuit Wageningen is kort geleden ook verordonneerd dat de zieke essen moeten worden gekapt.
Bureaucratie en technocratie
Mevrouw Fresco toont zich hiermee de perfecte bureaucraat, die wel even vertelt wat er moet gebeuren. Er is door een combinatie van wetenschap en beleid sprake van een gevaarlijke en uitermate kostbare cocktail van technocratie en bureaucratie.
Xylella en bijensterfte
Omdat men het niet weet is inmiddels weer een heel Europees circus van subsidies, werk- en studiegroepen, studiedagen en conferenties op gang gekomen rondom het thema ‘Xylella’. De Xylella-casus doet mij sterk denken aan de gang van zaken rondom het onderwerp ‘bijensterfte’. Daarvoor is destijds COLOSS opgericht, waaruit niets is voortgekomen waar de bijenhouderij iets aan heeft. De visie van COLOSS is dat ‘de imkers het niet goed doen’. Imkers zouden bijvoorbeeld de varroamijt niet voldoende bestrijden. Helaas helpen de aanbevolen middelen en methoden niet, die bijvoorbeeld ook door WUR worden aanbevolen voor de varroabestrijding. Net zomin als de Xylella-bacterie de oorzaak is van dode olijfbomen is de varroamijt de oorzaak van wintersterfte/bijensterfte.
