Men kan natuurlijk de straat op gaan om aandacht te vragen voor een goed klimaatbeleid. Maar als we een ding hebben kunnen leren van het dieselschandaal, dan is het wel dat goed bedoelde wet- en regelgeving niet zo erg helpt om de vervuiling tegen te gaan. Een belangrijke vraag is of wetgeving zoals de klimaatwet wél helpt. Een andere vraag is of de wetgever zich wel moet bemoeien met complexe technische zaken.

De EU-regelgeving voor dieselmotoren was bedoeld om de uitstoot van NO_x te verminderen. Het dieselschandaal bestond uit een complex van methodisch frauduleuze handelingen, manipulatie en gebreken bij de toezichthoudende instanties. Dit alles samen heeft ertoe geleid dat de vervuiling kon toenemen en lange tijd onnodig is blijven doorgaan. Uiteindelijk is vanwege de fraude het aantal verkochte dieselauto’s in Europa sterk gedaald, oftewel de gang van zaken heeft ironisch genoeg toch nog een mild positief resultaat voor het milieu opgeleverd – naast een leuke opbrengst voor de Europese kas.

Andere schuldigen

Als men naar de cijfers van de NO_x-uitstoot kijkt, dan kan gerust de konklusie getrokken worden dat met het dieselschandaal maar enkele schuldigen verantwoording voor milieuvervuiling hebben moeten afleggen. Buiten de autoindustrie zijn er nog talloze andere partijen en personen, die dat om allerlei redenen nog niet hebben hoeven te doen. Terwijl het in het geval met de dieselauto’s nog ging om aanwijsbare partijen die uiteindelijk aangepakt konden worden, is dat in andere gevallen waar sprake is van grote uitstoot van NO_x helaas veel moeilijker.

Grotere efficiency, meer uitstoot schadelijke gassen

In het streven naar een zo hoog mogelijke energie-efficiëntie is, zo heb ik ontdekt, ook de uitstoot van NO_x door HR-verwarmingsketels en door vliegtuigen onevenredig sterk toegenomen. Het gaat hier eveneens om aanpassingen in de verbrandingsprocessen, bijvoorbeeld het regelen van de luchtaanvoer en het gebruik van katalysatoren. We zien dat met behulp van wetenschap en onderzoek (hallelujah) voor het milieu en het klimaat averechts werkende maatregelen in praktijk zijn gekomen.

IPCC

Om deze reden ben ik nogal sceptisch over zaken waarover wetenschappelijke consensus bestaat, bijvoorbeeld in de kringen van het IPCC. Het IPCC is aan de slag gegaan met de wetenschappelijke hypothese ‘CO₂ leidt tot opwarming van de aarde’. Op zich is dit als een wetenschappelijke waarheid bewezen, aangetoond met tal van metingen, studies en onderzoeken, maar tegelijkertijd een waarheid binnen een zelf-gedefiniëerde beperkte wetenschappelijke ruimte. Uiteindelijk een gedeeltelijke waarheid dus. Wat bovendien ontbreekt is het experiment, een experiment dat helaas niet uitgevoerd kan worden. De theorie ‘CO₂ leidt tot opwarming van de aarde’ is niet falsifiëerbaar, dus ongeldig. In tegenstelling tot de afzonderlijke studies en onderzoeken in het kader van het IPCC, die in het algemeen wel wetenschappelijk te noemen zijn, geldt dat dus absoluut niet voor de eindkonklusies van het IPCC.

NO_x

Een andere waarheid zou kunnen zijn ‘NO_x leidt tot opwarming van de aarde’. Omdat NO_x op zichzelf niet lijkt bij te dragen tot opwarming van de aarde, omdat het geen broeikasgas is, is deze stof door het IPCC grotendeels buiten beschouwing gelaten. Door niet weten, negeren, weglaten, bijvoorbeeld van het feit dat NO_x wordt omgezet in het 300 maal sterker als broeikasgas werkende lachgas (N₂O) en dat dit als voedingsstof leidt tot anaerobe situaties, die aanleiding zijn tot het vrijkomen van methaan (een gas met een 30-voudig broeikaseffect. Dergelijke zaken zijn veel te ingewikkeld voor wetenschappers om goed te onderbouwen. Het gaat namelijk om een reeks van processtappen, die leiden tot meer en andere broeikasgassen. Ik ga er daarom van uit dat het wetenschappelijk gehalte van elke bewering over de effecten van CO₂ op het klimaat op niet meer dan 50% ligt, misschien zelfs maar op 25%. De verdere betekenis van het vrijkomen van NO_x doe ik nog niet eens uit te doeken.

Voedingsstof

Iets wat nog ingewikkelder voor wetenschappers is, is de kwestie van de inwerking van NO_x op allerlei andere biologische processen. NO_x is namelijk na omzetting in nitraat een voedingsstof, in de eerste plaats voor bacteriën. Dat is ook achterwege gelaten door het IPCC, of genegeerd, of door niet weten. Deze theorie is gedeeltelijk falsifiëerbaar met betrekking tot het broeikaseffect en volledig falsifiëerbaar wat betreft het klimaateffect, omdat wel experimenten kunnen worden uitgevoerd.

KNAW

In Nederland hebben we te maken met de situatie dat de regering het standpunt van IPCC volgt. Dat doet zij op advies van de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW). Deze instantie, die € 250 mln per jaar toegestopt krijgt, baseert zich in deze uitsluitend op zaken die al bekend zijn, oftewel gegevens uit het verleden. Daar zitten we dus mee opgescheept.

WUR

Eén van de leden van de KNAW is mevrouw Fresco, hoofd van WUR. Door het falen van deze overheidsinstelling zit de helft van Nederland constant in de stank van de intensieve veehouderij en is de emissie aan broeikasgassen vanuit de landbouw in Nederland ongekend hoog. Zij beweerde dat de landbouwsector al goeddeels aan de klimaatdoelstellingen heeft voldaan door het mestprobleem aan te pakken. Het is met deze mentaliteit hoogst onwaarschijnlijk dat WUR linksom of rechtsom ook maar enige bijdrage gaat leveren aan het vinden van oplossingen voor de zaken waar het werkelijk om gaat.

NIOO

Een ander lid van de KNAW, hoofd van het KNAW instituut NIOO, jawel ook in Wageningen gevestigd, mevrouw Vet, presteert het om haar mond te houden over de effecten van de stikstofdepositie. Zij zegt zelfs: ‘wij weten niet waarom de biodiversiteit achteruit gaat’. Je vraagt je dus af of ze ook een van die vele niets snappende ecologen is, of dat haar de mond gesnoerd wordt in het complex van de ambtelijke belangencircuits.

Programma aanpak stikstofemissies

Tegelijkertijd wil ik wijzen op het al lang lopende programma van de overheid om de stikstofemissies terug te brengen. Volgens de gegevens van het RIVM en het Planbureau voor de leefomgeving heeft dit programma de afgelopen 10 jaar geleid tot drastische verlaging van de concentraties NO_x in de lucht en tot verlaging van de uitstoot van stikstofhoudende stoffen. Er wordt inmiddels bijna altijd en overal in Nederland aan de EU-normen voldaan. Echter, door het meetcriterium (NO_x-concentratie in de lucht uitgedrukt in µg/m³) te gebruiken is geen rekening gehouden met de effecten, en evenmin met het gedrag van NO_x (bijvoorbeeld absorptie aan fijnstofdeeltjes). Ik denk derhalve dat hier sprake is van ernstige tekortkomingen in het onderzoek, in de interpretatie van de meetgegevens en dus ook in het beleid.

Tot slot

Men kan zeggen dat met de eenzijdige aandacht voor ‘vermindering CO₂’ een zeer belangrijk deel van de oorzaak van klimaatverandering in de zin van zichtbare veranderingen in het milieu buiten beeld is gebleven. Wanneer de effecten van NOx bij elkaar worden opgesomd, dan komt men tot een reeks invloeden, die aan klimaatverandering worden toegeschreven, maar in feite veroorzaakt worden door de constant hoge depositie van nitraten. Deze depositie vindt ook plaats in gebieden met permafrost, de noodpool, de zuidpool en de bergen van de Himalaya. Ik kan hier hooguit de suggestie wekken dat deze zuren samen op zijn minst een bijdrage leveren aan het smelten vanwege de ionische effecten.

Het gaat hier natuurlijk om weging van factoren of eigen interpretatie buiten het wetenschappelijk veld, waarbij de balans sterk naar één kant is doorgeslagen.