Tot heden is het gebruik van oxaalzuur in de V.S. verboden geweest voor gebruik in de bijensector. Op 14 november 2014 is echter door het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) toelating aangevraagd voor oxaalzuur als bestrijdingsmiddel tegen varroa in de bijensector.
De aanvraag voor toelating is gedaan bij het Milieuagentschap EPA (Environmental Protection Agency). Deze kwam, nadat in 2013 Amitraz in veel staten voor een periode van 2 jaar opnieuw werd toegelaten en in het eigen onderzoek van USDA onomstotelijk is vastgesteld dat Amitraz uiterst negatieve effecten op de koninginnen heeft. In het voorstel tot registratie van oxaalzuur werd gemeld dat normaal gesproken 24 maanden nodig zijn om tot een beslissing tot toelating te komen. Oxaalzuur zou dan voor 8 december 2016 niet gebruikt mogen worden. Echter vanwege een presidentieel besluit is die periode verkort. Op 10 maart heeft EPA besloten oxaalzuur toe te laten voor gebruik in de bijensector.
Met oxaalzuur minder bijenvolken verloren
Enkele honderden bijenhouders in de V.S. gebruiken oxaalzuur. Volgens de gegevens uit de monitoring konden die imkers de jaarlijkse sterfte van hun bijenvolken met oxaalzuur in 2013-2014 met ruim 40% terugbrengen (in 2012-2013 was dat 34%). Oxaalzuur is daarmee volgens diezelfde monitoring iets minder effectief dan Amitraz (47% resp. 44%). Met gebruik van oxaalzuur of Amitraz lag de totale jaarlijkse sterfte in beide jaren in de V.S. niettemin toch nog op het niveau van 20% – 30%.
Werkingsmechanisme van oxaalzuur
In het toelatingsdocument wordt aangegeven dat het werkingsmechanisme van oxaalzuur bij het bestrijden van varroa “niet geheel tot totaal niet begrepen wordt”. In de brochure Effectieve bestrijding van varroa (WUR) staat dat niet exact bekend is hoe oxaalzuur werkt. Volgens de auteurs van deze brochure is het waarschijnlijk dat de mijten doodgaan door directe blootstelling vanwege de hoge zuurgraad, net zoals bij mierenzuur.
Het werkingsmechanisme van Amitraz is eveneens niet precies bekend (zie https://science-in-water.com/bijen/info-over-ijzertoediening/94-virussen.html).
Bacterieel probleem
Uit het gegeven dat oxaalzuur een anti-bacterieel middel is kan afgeleid worden dat men bij de behandeling van bijenvolken met oxaalzuur in feite bezig is een bacterieel probleem onder controle te krijgen, met als neveneffect reductie van de aantallen varroamijten.
Het fundamentele werkingsmechanisme van oxaalzuur geeft aanknopingspunten voor het oplossen van de problemen waarmee de bijensector in vele landen te maken hebben.
Registratie van oxaalzuur
Oxaalzuur is in de V.S. in 1957 voor het eerst geregistreerd als desinfecterend middel. In 1992 kwam het middel in aanmerking voor herregistratie. Sinds 1994 is oxaalzuur in de V.S. op geen enkele manier meer geregistreerd.
Registratie als middel tegen varroa
Volgens het huidige aanvraagdocument wordt met oxaalzuurbehandeling het aantal mijten met 90 – 99% teruggebracht. Dit geldt alleen voor testen in gecontroleerde omstandigheden. Er zijn tientallen wetenschappelijke publicaties waaruit dit blijkt.
Echter, wanneer men het aantal varroamijten als kriterium neemt, hanteert men een pseudo-uitkomstmaat. Beter zou zijn om de samengestelde uitkomstmaat te nemen. Zo’n uitkomst is het totaalresultaat. De samengestelde uitkomstmaat houdt zowel rekening met het effect van het middel op de sterfte, als op de sterkte van de bijenvolken na de winter, het verlies aan koninginnen (inclusief stille moerwisseling) en de bereidheid van de imkers om het middel te gebruiken.
Gevaren voor de gebruiker
De EPA heeft oxaalzuur voor gebruikers ingedeeld in toxiciteitsklasse 1, oftewel in de categorie met de hoogste mate van toxiciteit, met name bij inademing en voor de ogen en de huid.
Wij hebben vastgesteld dat veel imkers, en met name ook beginnende imkers, niet bepaald voorstander zijn van het gebruik van agressieve middelen zoals mierenzuur en oxaalzuur. Oftewel, een geringe mate van acceptatie, inclusief het bij veel imkers geldende principe om de bijenvolken in de winter met rust te laten, vormt een extra bottleneck.
Crowd sourcing
Op grond van onze eigen ervaringen denken wij dat de instanties in de V.S. degelijk te werk zijn gegaan bij de beoordeling van de aanvraag tot toelating van oxaalzuur voor de bijensector. Als onderdeel van de toelatingsprocedure heeft EPA besloten om de belanghebbenden erbij te betrekken. Dit deden zij door tussen 4 februari en 6 maart een website open te stellen, waarop men aanvullingen en commentaren kwijt kon. Er kwamen 256 reacties. Op die manier heeft men in ieder geval iedereen de kans gegeven er iets over te zeggen.
Initiatief van de overheid
Het feit dat een overheidsinstantie het initiatief neemt om een product zelf te registreren mag beslist opvallend genoemd worden. Vooralsnog ziet de EPA geen bezwaren tegen toelating van oxaalzuur. De EPA gaat daarbij grotendeels af op de toelatingsauthoriteiten in Canada, en ziet geen noodzaak om bijzondere gegevens op te vragen. De hele procedure heeft derhalve lang niet zoveel gekost als de registratie van Amitraz (ca. $ 1 mln).
Registratie van oxaalzuur wil nog niet zeggen dat daarmee de problemen in de Amerikaanse bijensector opgelost worden.
Oxaalzuur: geen voor de bijen onschuldig ‘natuurlijk’ middel
Bij onze praktijktesten zijn bijzondere effecten vastgesteld, wanneer Ferro-Bee® in combinatie met mierenzuur werd toegepast. Iets dergelijks is aan ons gerapporteerd voor thymol. Thymol heeft, zo hebben wij ontdekt, ook nog geheel andere werkingen dan zoal gezegd wordt. Dit zou kunnen betekenen dat ook oxaalzuur diverse nog onbekende uitwerkingen op bijen en bijenvolken heeft. Elk door imkers gebruikt product heeft altijd meerdere uitwerkingen, geeft interacties met andere middelen en werkt zelden voor 100%.
